เมื่อวันที่ 30 มีนาคม 2567 ที่ศูนย์การประชุมแห่งชาติสิริกิติ์ มูลนิธิโรงพยาบาลเจ้าพระยาอภัยภูเบศร เข้าร่วมกิจกรรมเสวนาพิเศษ ในหัวข้อ “ท่องเที่ยวอุ่นใจ สมุนไพรช่วยได้” ซึ่งเป็นกิจกรรมไฮไลท์สำคัญในงาน “เทศกาลเที่ยวเมืองไทย 2567”  โดยมี 3 วิทยากรได้แก่ ภญ.ดร.สุภาภรณ์ ปิติพร เลขาธิการมูลนิธิเจ้าพระยาอภัยภูเบศร ภก.ณัฐดนัย มุสิกวงศ์ หัวหน้าฝ่ายวิจัยและพัฒนา โรงพยาบาลเจ้าพระยาอภัยภูเบศร และ พท.ป.แพรวนภา ทุมหนู แพทย์แผนไทยประยุกต์ มูลนิธิ รพ.เจ้าพระยาอภัยภูเบศร มาร่วมให้ความรู้และแบ่งปันประสบการณ์
ภก.ณัฐดนัย กล่าวว่า อาการที่มักมากับการท่องเที่ยวและการเดินทางคือ อาการปวดเมื่อย นอนไม่หลับ ท้องเสีย ท้องอืด ผดผื่น หวัด ปวดหัว ฯลฯ ซึ่งอาการเหล่านี้สามารถเตรียมสมุนไพรพกติดตัวไว้ได้ สมุนไพรนั้นหลายคนอาจคิดว่าออกฤทธิ์ช้า แต่จากผลงานวิจัยและประสบการณ์ที่ใช้กับผู้ป่วย  พบว่า  ออกฤทธิ์เร็วไม่แพ้ยาแผนปัจจุบันเลย  ถ้าเรามีความรู้ในการใช้  เริ่มมีอาการปวดเมื่อย สามารถใช้สเปรย์กระดูกไก่ดำ สรรพคุณอยู่ในบัญชียาหลักแห่งชาติ สามารถบรรเทาอาการปวดได้ดี  รวมถึงอาการฟกช้ำ ดำเขียว ผลที่ได้ไม่ต่างจากยาแผนปัจจุบัน และตามด้วยแคปซูลเถาวัลย์เปรียง ซึ่งอยู่ในบัญชียาหลักเช่นเดียวกัน มีผลวิจัยรองรับว่าสรรพคุณเทียบเท่ายาแก้ปวด อีกหนึ่งอาการที่นักเดินทางมักพบคือ นอนไม่หลับเพราะเปลี่ยนที่นอน สมุนไพรช่วยให้นอนหลับ คือ อภัยบี ซึ่งมีส่วนประกอบของ กลีบบัวหลวง บัวบก และพริกไทยผสมกันในสัดส่วนที่เท่ากัน มีสรรพคุณช่วยให้นอนหลับได้ดี และในหน้าร้อน อาการที่ตามมาของหลายคนคือ ผดผื่นคัน บางคนเป็นตุ่มใส  หรือตุ่มใสที่เกิดจากต่อมเหงื่ออุดตัน ในปี 2022 มีงานวิจัยพบว่า สารสกัดจากใบรางจืด ดีต่อผิวหนังและระดับเนื้อเยื่อ ทางโรงพยาบาลเจ้าพระยาอภัยภูเบศร จึงได้ออกผลิตภัณฑ์สเปรย์รางจืด เพื่อพ่นรักษาผดผื่นคันได้ ถึงแม้ไม่เป็นผื่น  การพ่นรางจืด ก็ช่วยป้องกันผิวไหม้ได้  และสิ่งที่อยากแนะนำเพิ่มเติมคือ ให้อาบน้ำที่อุณหภูมิปกติ ดื่มน้ำมาก ๆ และประคบเย็นทุก ๆ 20 นาที

ภก.ณัฐดนัย กล่าวอีกว่า สำหรับผู้มีอาการท้องเสีย ถ่ายเหลว ปวดท้องบิด คลื่นไส้อาเจียน สมุนไพรที่แนะนำที่หลายคนอาจจะยังไม่ทราบคือ ฟ้าทะลายโจรสรรพคุณอยู่ในบัญชียาหลักแห่งชาติ รับประทานครั้งละ 1-4 แคปซูล วันละ 4 ครั้ง ส่วนผู้ที่เป็นหวัด เจ็บคอ ก็ใช้ฟ้าทะลายโจรได้ ซึ่งปัจจุบันมีการพัฒนาเป็นสเปรย์พ่นคอ มีผลวิจัยรองรับ จากผู้ที่ใช้ได้ผลและสำหรับผู้ที่มีอาการท้องอืด หลายคนทราบแล้วว่า ขมิ้นชันคือ สุดยอดของสมุนไพรช่วยแก้อาการท้องอืด ที่ได้รับความนิยมมานาน และนักเดินทางไม่ควรพลาดที่จะพกติดตัว เพราะมีผลวิจัยได้ตีพิมพ์ในวารสารระดับโลกว่า ได้ผลเทียบเท่ายาแผนปัจจุบัน ซึ่งถือเป็นครั้งแรกของโลก

ภญ.ดร.สุภาภรณ์ กล่าวว่า แผ่นดินของเราร่ำรวย สามารถหยิบฉวยสมุนไพรมาอวดชาวโลกได้ สิ่งที่อยากแนะนำคือ สมุนไพรสำหรับนักเดินป่า และผู้ที่ชอบท่องเที่ยวสายลุย สิ่งที่ขาดไม่ได้คือ มะนาว พกเก็บไว้ดี เมื่อเจองู หรือสัตว์มีพิษกัด ก็สามารถนำมาผ่าโปะไว้สามารถถอนพิษ ลดความเจ็บปวดได้ และถ้าจะให้ดียิ่งขึ้น หากเจอมะละกอก็สามารถใช้ยางมาผสมกับมะนาว พอกตรงที่ถูกกัด ก็จะทำลายพิษได้ดียิ่งขึ้น ในทางวิทยาศาสตร์  พิษของสัตว์ทุกชนิดเป็นโปรตีน ส่วนมะนาวกับยางละกอมีคุณสมบัติทำลายโปรตีน และหากเผลอไปกินอะไรมาแล้วเกิดพิษในร่างกาย มะนาวกับน้ำตาลทรายก็สามารถช่วยได้ แม้แต่คนเมาเหล้า หากใช้มะนาวดื่มไปเรื่อย ๆ อาการเมาจะค่อย ๆ ดีขึ้น 

ดร.สุภาภรณ์ กล่าวว่า อีกหนึ่งสมุนไพรที่มีประโยชน์คือ ผักบุ้งทะเล เวลาคนไปเที่ยวทะเลแล้วโดนแมงกะพรุน มีอาการแสบร้อน ก็สามารถใช้ผักบุ้งทะเล ผสมเหล้าเล็กน้อยพอกถอนพิษได้ อะไรที่แก้พิษกันในธรรมชาติมันจะอยู่ด้วยกัน ถ้าเรารู้จักเรียนรู้ก็จะทำให้แก้ปัญหาได้ทัน เช่นเดียวกับสาบเสือ และยางกล้วย เวลาเกิดบาดแผล ก็สามารถใช้ห้ามเลือดได้ นอกจากนี้หากมีอาการเจ็บคอ ก็สามารถใช้สมุนไพรที่ชื่อว่า “ส้มกบ” หรือ “ผักแว่นโคก” มีรสเปรี้ยว ใบเหมือนหัวใจสามดวงเอาหางผูกกันไว้ ชอบขึ้นบริเวณที่ชื้นแฉะ บรรเทาอาการเจ็บคอ ช่วยให้ชุ่มคอ และที่ขาดไม่ได้เลยคือ สเปรย์รางจืด หากเกิดอาการผิวไหม้แดด ก็สามารถยิบใช้ฉีดพ่นได้ทันที อาการจะค่อย ๆ ดีขึ้น

ด้าน พท.ป.แพรวนภา ก็แบ่งปันประสบการณ์การเดินป่าว่า เคยโดนต่อต่อย โชคดีที่เป็นแพทย์แผนไทยสามารถช่วยเหลือตัวเองและคนอื่นได้ทันท่วงที โดยใช้พญายอ ตำแล้วพอก อาการจะดีขึ้น และถ้าจะให้ดีให้พกรางจืดซึ่งเป็นแคปซูลติดตัวไปด้วยจะช่วยล้างพิษให้อาการหายเร็วขึ้น และสิ่งที่ขาดไม่ได้คือ เมื่อเข้าป่า ถ้าเราเจอยุง ก็ให้หาต้นฟ้าทะลายโจร นำใบมาขยี้ทาตัวไว้ ยุงจะไม่กัด  และถ้าโชคไม่ดีเจองูกะปะ ซึ่งเป็นสัตว์มีพิษกัด ก็ให้ใช้สเปรย์รางจืดฉีดก่อน จากนั้นใช้ผงในแคปซูลของรางจืดใส่ผ้ากอสฉีดสเปรย์ให้ชุ่มพันทับแผลไว้ จากนั้นให้จิบชารางจืดไปเรื่อย ๆ อาการจะค่อย ๆ ดีขึ้น